تأثیر پذیری از دوست ناباب

تأثیر پذیری از دوست ناباب بعنوان نمودی از مشکلات خانوادگی و محیط زندگی

چنانکه ذکر شد فرآیند هویت‌یابی جوان با مشکلاتی همراه است که به شرط آگاهی والدین و جوانان از این مشکلات ، طی کردن این دوره تسهیل می‌شود . اما در برخی خانواده‌‌ها آنقدر مشکل و درگیری وجود دارد که افراد درگیر فرآیند هویت‌یابی، به ناگزیر از راه‌‌های انحرافی به این مهم نایل می‌آیند . بدلیل این مشکلات ، جوان در خانه امکان ابراز وجود نمی‌یابد ، درعین حال ابراز وجود برای او یک نیاز است. این موقعیت درکنار یک محیط جرم خیز که درآن استعمال سیگار نشانه‌ای برای بلوغ و به اصطلاح ‹‹ کسی شدن ›› است ، باعث می‌شود فرد بسوی کسانی سوق داده شود که امکانات ابراز وجود را در اختیار او قرار دهند . وقتی والدین با جوان برخوردی کودکانه دارند ، سبب می‌شوند تا وی با انجام رفتار‌های مربوط به بزرگسالان ، نشان دهد که دیگر کودک نیست . دراین شرایط ممکن است فرد به سیگار ، مصرف الکل یا مواد مخدر روی آورد (کرباسی 285 : 1377) .

شرایط عاطفی

یک موضوع دیگر که با مشکلات خانوادگی مربوط است ، عدم صمیمیت و فقدان رابطة عاطفی بین والدین و فرزندان می‌باشد . زمانی که نیاز‌های عاطفی جوان در محیط خانواده برآورده نشود ، او سعی می‌کند این نیاز را با اتکا بر دوستان حل کند و به اصطلاح (( نگاه به بیرون)) دارد . ازآنجا که فقدان تجربه و هیجان پذیری ازجمله مؤلفه‌‌های دورة جوانی است ، دراین جمع‌‌های دوستانه اموری مانند استعمال سیگار ، مواد مخدر و موضوعات جنسی بعنوان نوعی سرگرمی تلقی می‌شود . بدیهی است که همة افراد با هدف غرق شدن دراین امور وارد محافل دوستانه نمی‌شوند، ولی گروه از مکانیزم‌‌هایی برای یکدست کردن افراد استفاده می‌کند که همة افراد را ناگزیر به مشارکت دراین فعالیت‌‌ها یا ترک گروه می‌نماید . اصرار در استعمال مواد ، سبک مصرف مشارکتی ( که درآن اعضای گروه بصورت دوره می‌نشینند و به نوبت مواد استعمال می‌کنند) ، تمسخرکردن افرادی‌که ازمشارکت امتناع می‌کنند یا مخاطب قرار دادن آنان با القابی مانند ‹‹ جوجه، بچه‌ننه، آدم حسابی و . . . ›› ازجملة این مکانیزم‌‌ها است. همچنین شرایط مزبور سبب کاهش اثر تلاش‌‌هایی می‌شود که در جهت بازپروری معتادین صورت می‌پذیرد . مثلاً دریک مطالعه معلوم شده است 34 % معتادین سابق بدلیل وجود دوستان معتاد و تحت تأثیر اصرار‌های آنان مجدداً به اعتیاد روی آورد‌ه‌اند (فرجاد 52 : 1374) . البته همین شرایط را با توجه به محیط و برگشت فرد به موقعیتی که نسبت به نشانه‌های آن شرطی شده و به همین دلیل به مصرف مجدد مواد گرایش می‌یابد،نیز می‌توان تبیین نمود.

دربرخی تحقیقات علاوه بر تشویق و فشار همسالان ، وجود گسستگی در خانواده ، فقدان رابطه باسایراعضای خانواده و ناامیدی نسبت به‌آینده ازجمله عوامل مؤثر در پیوستن فرد به گروه همسالان‌کجرو تلقی می‌شود (عدالتی 49 : 1377) . در تحقیقی دیگر (نریمانی 122 : 1377) آمده است که 52 % معتادان نمونة مورد بررسی گفته‌اند که حداقل یک دوست معتاد داشته‌اند و از جمله عوامل مهم بازگشت مجدد به اعتیاد ، دوستان معتاد هستند .